Aby zmienić system najczęściej próbuje się znaleźć tzw. “leverage points” - miejsca, w którym mała zmiana może dać duży efekt (“nisko wiszące owoce”). Często jest tak, że ktoś znający system na dobrym poziomie potrafi wskazać takie punkty. Ale, co zaskakujące, najczęściej zmiana następuje nie w tą stronę, którą należy. Dlaczego? Bo działanie systemów jest często skomplikowane, tj. zaskakujące. Źródło: Thinking in Systems. A Primer
“Leverage points” można szukać w następujących miejscach (posortowane od najważniejszych):
- Przekonania, paradygmaty. Każdy z nas jako jednostka, ale też jako społeczeństwo, posługuje się pewnymi paradygmatami, tj. wyznaje pewne prawdy, które nie są nigdzie spisane, bo nie muszą, i tak każdy je zna. Czasem są nawet nieuświadomione. Przykład: “Wzrost jest dobry”, “Można posiadać ziemię”. Z paradygmatów wynikają cele, stąd paradygmaty są tak wysoko na liście.
- Cele systemu. Jest to bardzo ważny leverage point. Zmiana celu w połączeniu z zdolnością do samo-organizacji (patrz punkt niżej) może dać niesamowity efekt.
- Zwiększenie ekspozycji na zmiany i eksperymentowanie, możliwość samo-organizacji. Tzn. wprowadzając co raz to większe poziomy kontroli zmniejszamy możliwość eksperymentowania, zmienności i samo-organizacji.
- Zasady, reguły, zachęty, kary. Np. konstytucja, lub ogólniej: prawo. Jest to ważny “leverage point”, dlatego też tak popularni są lobbyści korporacyjni. Moc zmieniania reguł to realna władza.
- Dodanie brakujących sprzężeń zwrotnych, najczęściej dostarczających nowych informacji. Przykład: kiedyś na duńskim osiedlu część domów miała licznik w korytarzu tak, że było widać jak się kręci tarcza gdy jest pobierany prąd, a część domów miała licznik w piwnicy. W domach, gdzie licznik był w korytarzu pobór prądu był o 30% mniejszy. To jest przykład dodania informacji zwrotnej.
- Sprzężenia niekontrolowane - czasem można zmienić ich stałe wzrostu. Przykładowo,Success to the successful (samospełniająca się przepowiednia) i bogactwo ludzi - rząd może próbować wprowadzać np. podatki progresywne aby przeciwdziałać temu niekontrolowanemu sprzężeniu.
- Działanie stabilizujących sprzężeń zwrotnych - trzeba uważać, aby nie tłumić działania sprzężeń zwrotnych. Przykładowo, demokracja jest systemem, a wybór rządzących może być uznany jako sprzężenie zwrotne - ale aby działało to obywatele muszą mieć jasność i przejrzystość co do działań i zachowań rządu. Jeśli rząd będzie tuszować to co robi, to działanie sprzężenie zwrotnego będzie tłumione. Drugim przykładem może być rynek finansowy - np. subsydia mogą tłumić balansującą rolę cen. Z kolei np. podatki nakładane na jakąś branżę za np. zanieczyszczenie środowiska mogą pomóc w odzwierciedleniu prawdziwego kosztu produkcji w cenie tego produktu.
- Opóźnienie w sprzężeniu zwrotnym. Niestety, opóźnień często nie jesteśmy w stanie zmienić.
- Zmiana sposobu przepływu w systemie (często fizycznie). Wyobraźmy sobie sieć dróg - jeśli tworzą się ogromne korki trzeba często po prostu zmienić fizycznie drogi. Niestety często jest to drogie i powolne, lub często nawet nie da się tego zmienić.
- Bufory. Budowa np. magazynu przy sklepie może znacząco wpłynąć na dostępność towaru w tym sklepie. Budowa tamy (buforu) może przyczynić się do regulacji rzeki i niwelowania skutków powodzi. Budowa lub zmiana buforów jest jednak często bardzo kosztowna lub wręcz niemożliwa, stąd bufory są nisko na liście dobrych “leverage points”.
- Parametry systemu. Parametry systemu, tj. np. procent podatku, stopy procentowe, osoba będąca prezydentem zazwyczaj nie zmieniają systemu w sposób istotny. Np. manipulacja stopami procentowymi nie niweluje wpływ na fakt występowania cykli koniunkturalnych. Często 90% naszej uwagi to parametry systemu, a one nie mają najczęściej dużego wpływu w momencie gdy chcemy zmienić/naprawić jakiś systemowy problem, tzn. problem w którym system działa źle.